Teslio

Manastir Visoki Dečani su zadužbina kralja Stefana Uroša III Dečanskog i njegovog sina cara Stefana Uroša IV Dušana koji se, kao drugi ktitor, o crkvi starao posle smrti svoga oca.

Manastir Visoki Dečani nalazi se u jednoj udolini pored rečice Dečanska Bistrica jugozapadno od Peći, ispod planinskog masiva Prokletije.

Gradnja crkve posvećene Hristu Pantokratoru započela je 1327. godine a završena je 1335. godine. Glavni majstor bio je fra Vita iz Kotora, inače katolički monah, a radove je nadgledao arhiepiskop Danilo Drugi koji se trudio o "sazdanju i utvrđenju" crkve skupivši "veliko mnoštvo umetničkih i veštih majstora".

Povelju o darivanju svoje zadužbine Dečanski je izdao 1330. godine. Kao i svi kraljevski manastiri, i Dečani su uživali prihod velikog broja sela, katuna, ribnjaka i, kako se to pazilo, zakup sa nekog od brojnih trgova u srpskoj zemlji. Uz crkvu su podignute trpezarija, ćelije za monahe, odbrambeni zidovi, kula na ulazu u manastir, a u blizini i bolnica.

Posle Kosovske bitke 1389. godine manastir je izgubio svoje posede, ali su mu oni vraćeni 1397. godine poveljom knjeginje Milice i njenih sinova Stefana i Vuka. Nakon 1455. godine, kada je Kosovo konačno palo pod tursku vlast, Dečani su uspeli da se sa mukom ipak održe.

U vreme obnove Pećke patrijaršije, u drugoj polovini 16. veka, nastaju bolja vremena. U to vreme, pa i kroz ceo 17. vek, manastirska riznica, biblioteka i ostala manastirska zdanja su obogaćena vrednim dragocenostima. Posebno je značajan rad manastirske skriptorije gde su prepisivane bogoslužbene i bogoslovske knjige. U vreme Velike seobe Srba pod patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem, manastir su opljačkali Turci. Ponovo su nastala teška vremena za manastir Dečane i njegovo bratstvo koje se tih godina jedva održalo.

Knez Miloš podiže 1836. godine jedan konak, a knez Aleksandar 1849. godine poklanja ćivot za mošti svetog kralja Stefana Dečanskog. Tokom 19. veka obnovljena su manastirska zdanja.

Uz riznicu svetogorskog manastira Hilandara, u dečanskoj riznici je sačuvan najveći broj dragocenosti iz prošlih vekova. Zbirka ikona je jedinstvena za srpske prilike jer su sačuvane sve ikone sa prvobitnog kamenog ikonostasa, iz oko 1340. godine.

Posebnu vrednost ima monumentalna ikona Svetog ktitora hrama - Stefana Dečanskog, koja predstavlja najbolji rad Longina, čuvenog slikara iz 16. veka. Na ikoni su prikazane scene iz života Stefana Dečanskog, po Žitiju ovog kralja koje je napisao Grigorije Camblak, jedan od dečanskih igumana.

Sačuvan je igumanski presto iz 14. veka, kao i originalni kivot za mošti Stefana Dečanskog urađen u duborezu, sa dobro sačuvanom bojom kojom su bili ukrašeni rezbareni delovi.

U dečanskoj riznici se čuvaju mnogi zlatarski radovi iz 16. veka, 17. veka i 18. veka koji pokazuju da je zlatarska veština bila negovana i razvijana i tokom turskog ropstva.

Biblioteka manastira Dečana sadrži oko 170 rukopisa. Među najvrednijim rukopisima su originalna dela srpske srednjovekovne književnosti, kao Žitije Stefana Dečanskog sa početka 15. veka, pohvalne pesme monaha Longina prvomučneniku arhiđakonu Stefanu, kao i prevod popularnog srednjovekovnog romana o Varlaamu i Joasafu. Tu je i zbirka turskih dokumenata od 15. do 19. veka koji se odnose na istoriju manastira Dečani.

Dečanska crkva Hrista Pantokratora spada među najveće građevine srednjovekovne Srbije. Crkva manastira Dečana građena je od mermernih kvadara u dve boje. Po svojoj graditeljskoj složenosti crkva predstavlja skladno prožimanje elemenata zapadnog - romanike i gotike, i istočnog - vizantijskog stila sa već postojećim tradicijama srpske umetnosti.