Teslio

Manastir Gračanicu je sagradio Sv. Kralj Milutin 1310. godine i posvetio je Uspenju Presvete Bogorodice. Manastir se nalazi u selu Gračanica, 5 km. udaljen od Prištine, administrativnog centra Kosova i Metohije. Gračanička crkva je podignuta na temeljima stare vizantijske bazilike iz 11. veka.

Iz gračaničke osnivačke povelje, ispisane na zidu đakonikona 1321. godine, saznaje se da je manastiru prilikom osnivanja priložen veliki broj poseda, sela i zaselaka za njegovo izdržavanje. Gračanica je odmah postala sedište lipljanskih episkopa, a kasnije i sedište gračaničkih, odnosno novobrdskih episkopa i mitropolita.

Vreme 14. i 15. veka bio je period velike duhovne slave manastira. U Gračanici je živelo stotine monaha koji su bili razvili veoma intenzivnu duhovnu i umetničku delatnost.

Crkva manastira Gračanica je građevina sa pet kubeta sa osnovom upisanog krsta, te kao takva pripada grupi prvoklasnih arhitektonskih ostvarenja svoga vremena. Spoljna priprata je sagrađena u krajem 14. veka u vreme Sv. Kneza Lazara. U 16. veku priprata je oslikana freskama. Mihajlo i Evtihije, poznati slikari iz Soluna završili su freske u glavnoj crkvi do 1321.

Manastir je prvi put postradao 1383. godine kada je prilikom jednog turskog prodora izgoreo pirg u kojem su čuvane knjige. Po padu Novog Brda i drugih kosovskih gradova pod Turke 1455. godine, novobrdski mitropolit Venedikt je iz Gračanice našao utočište u još neosvojenom delu Srbije, u manastiru Vraćevšnici.

Godine 1570, u vreme patrijarha Makarija Sokolovića i ponovnog uspostavljanja Pećke patrijaršije, gračanički hram je obnovljen: zazidani su otvori na priprati i ona je dobila nov živopis. Ovom obnovom je rukovodio tadašnji hercegovački mitropolit, budući srpski patrijarh Antonije, koji je poreklom bio iz iste porodice Sokolovića.

Tokom druge polovine 16. veka, u vreme novobrdskog mitropolita Nikanora, u manastiru je zaživeo jak prepisivački centar. Kratko vreme u Gračanici je radila i jedna od prvih štamparija ne samo u Srbiji nego i na Balkanu. U njoj je, po nalogu mitropolita Nikanora, štampan jedan Oktoih petoglasnik.

Krajem 17. veka manastir je počeo da propada. Crkva je služila za parohijske potrebe.

Posle Drugog svetskog rata, manastir su obnovile monahinje i od tada on služi kao ženski manastir. Danas u njemu živi 20-tak sestara koje se bave ikonopisanjem, vezom, poljoprivredom i drugim monaškim poslušanjima.

Nakon rata na Kosovu i Metohiji 1999. godine u manastir Gračanicu je preneto sedište episkopa raško-prizrenskog koji je morao da napusti Prizren. Manastir je postao ne samo duhovno već i nacionalno i političko središte srpskog naroda ovog kraja. U njemu se svakodnevno organizuju brojni skupovi i sastanci sa međunarodnim predstavnicima sa ciljem da se obezbedi opstanak i život srpskog naroda na Kosovu i Metohiji.

Gračanica se nalazi na spisku Uneskove Svetske baštine zajedno sa još tri manastira SPC pod imenom „Srednjovekovni spomenici na Kosovu i Metohiji“.